تحلیل محتوای سیاست‌های فرهنگی و موانع توسعه‌ای آن در دوران جمهوری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران ( نویسنده مسئول).

چکیده

مقالۀ پیش رو به بررسی موانع و چالش‌های توسعۀ فرهنگی ایران در دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی می‌پردازد. موضوع توسعه نه‌تنها در حـوزة جامعـه‌شناسـی توسـعه، که در بسیاری از حوزه‌های جامعه‌شناسی، به‌طور اخص، و علوم اجتماعی، به‌طور اعم، مورد بحث قرار گرفته است. مسئلة توسعه یکی از مسائل مهم در حوزه‌های انسانی‌ـ‌اجتماعی به شمار می‌رود. جامعـة ایـران نیز، همانند دیگر جوامع درحال‌توسعه، در دهه‌های اخیر به دنبال دستیابی به توسعه بوده است. به لحاظ تبارشناسی تاریخی می‌توان گفت که روند توسعه در ایران از دوران قاجار، به‌ویـژه از زمان جنبش مشروطیت، آغاز شده است. بحث اصلی این مقاله آن است که در پرتو استقرار نظم جدید سیاسی پس از انقلاب اسلامی سهم متغیر فرهنگ در شکل‌گیری انقلاب اسلامی بسیار برجسته بوده، تا حدی که بسیاری از صاحب‌نظران ریشه‌های بنیادین رخداد انقلاب را در شبکه‌ای از مؤلفه‌ها و متغیر‌های فرهنگی ممزوج با ارزش‌های دینی تفسیر کرده‌اند؛ انقلابی فرهنگی که در مسیر توسعۀ خود با چالش‌ها و موانع برجسته‌ای، به‌علت تسلط پارادایم‌های متعارض (ایرانی، اسلامی و غربی)، مواجه بوده است. پژوهش پیش رو در صدد واکاوی و پاسخ‌گویی به این سؤال اصلی برآمده است که موانع عمدۀ فرهنگی در دولت‌های جمهوری اسلامی که سبب عدم دستیابی جامعۀ ایران به توسعۀ فرهنگی شد چه بوده است و مهم‌ترین آن‌ها کدام‌اند. در این پژوهش رابطة بین توسعة فرهنگی و توسعة اجتماعی در دوران جمهوری اسلامی، بـا اسـتفاده از روش تحلیل گفتمانی، بررسی شده است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی، تحلیلی و گردآوری اطلاعات آن منابع کتابخانه‌ای و همچنین استناد به سیاست‌های اصولی جمهوری اسلامی ایران در موضوع فرهنگ است. هدف مقاله فهم، کشف، اثرگذاری و پی‌بردن به ریشه‌های بنیادین و پنهان عدم توسعۀ فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که، علی‌رغم ایستار ذهنی بنیان‌گذاران انقلاب برای اعمال سیاست‌ها و وضع قوانین مترقی در حوزۀ توسعۀ فرهنگی، مؤلفه‌هایی همچون ضعف جامعۀ مدنی، بنیادگرایی و محافظه‌کاری، اعمال سیاست‌های متناقض فرهنگی در دولت‌های مختلف، وضع قوانین کارشناسی‌نشده، سیاست‌زدگی در موضوع فرهنگ و موانع تاریخی از مهم‌ترین موانع و چالش‌های توسعۀ فرهنگی کشور به شمار می‌روند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Content analysis of cultural policies and obstacles to its development during the Islamic Republic

نویسندگان [English]

  • Hossien Abolfazli 1
  • Abolfazl Pasandideh 2
1 Abolfazli Karizi, Hossien, Assistant Prof. at political Science, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran. Email: Hosainabolfazly47@yahoo.com
2 PhD Student in Political Science. Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran (Corresponding Author) Email: Pasand1380@yahoo.com
چکیده [English]

The present article deal with the obstacles and challenges of cultural development in Iran during the Islamic Republic. The issue of development has been discussed not only in the field of development sociology, but also in many fields of sociology and social sciences. The issue of development is one of the most important issues in the humanities and social spheres. Iranian society, like other developing societies, has been seeking development in recent decades. Historically, it can be argued that the development process in Iran has started from the Qajar period, especially since the constitutional movement. The main argument of this article is that in the light of the establishment of a new political order after the Islamic Revolution, the role of cultural variables in the formation of the Islamic Revolution has been very prominent, To the extent that many scholars have interpreted the fundamental roots of the event of the revolution in a network of cultural components and variables mixed with religious values. A cultural revolution that has faced significant challenges and obstacles in its development due to the dominance of conflicting paradigms (Iranian, Islamic, and Western). The present study seeks to investigate and answer the main question of what were the main cultural barriers in the governments of the Islamic Republic that prevented Iranian society from achieving cultural development and what are the most important ones. In this study, using the method of discourse analysis, the relationship between cultural development and social development in the Islamic Republic has been investigated. The research method in this article is descriptive, analytical, and collecting information from library resources as well as citing the principled policies of the Islamic Republic of Iran on the subject of culture. The purpose of this article is to understand, discover, influence, and realize the fundamental and hidden roots of cultural underdevelopment in the Islamic Republic of Iran. Findings show that despite the mental attitude of the founders of the revolution to implement policies and make progressive laws in the field of cultural development, components such as the weakness of civil society, fundamentalism, and conservatism, application of contradictory cultural policies in different governments, incorrect legislate, the politicization of culture and historical obstacles are the most important obstacles and challenges to the country's cultural development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural Development
  • the Islamic Republic of Iran
  • Development
  • Policy Making
  • Culture
  • منابع و مأخذ

    آزاد ارمکی، تقی (1386). اندیشه نوسازی در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    آزاد ارمکی، تقی و نوح منوری (1391). «تحلیل محتوای سیاست‌های فرهنگی ایران بر اساس قانون اساسی، سند سیاست‌های فرهنگی و برنامه پنجم توسعه». فصلنامه راهبرد اجتماعی، شماره 3: 37ـ7.

    احمدی، کوروش (1384). «جمهوری اسلامی و سازمان ملل در دوره آقای خاتمی». فصلنامه سیاست خارجی، شماره 73: 192ـ153.

    ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری (1384). نظریه‌های اجتماعی معاصر با رویکرد توسعه .تهران: علم.

    افشاری عبدالرحمان و مجید توسلی رکن‌آبادی (1398). «بازشناسی موانع سیاسی تحق اهداف سیاست‌گذاری فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه سیاست متعالیه، شماره 26: 331ـ310.

    بشیریه، حسین (1382). دیباچه‌ای بر جامعهشناسی سیاسی ایران. تهران: نگاه معاصر.

    بصیری، محمدعلی و حمید احمدی‌نژاد (1396). «تبیین دیپلماسی فرهنگی سید محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد در نظام بین‌الملل». فصلنامه مجله رهیافت‌های سیاسی بینالمللی، شماره 46: 47ـ9.

    پورعلی، سعید و داوود فیرحی (1394). «تحلیل گفتمانی سیاستگذاری فرهنگی دولت نهم و دهم جمهوری اسلامی ایران در حوزۀ آموزش عالی». فصلنامه سیاستگذاری عمومی، شماره 4: 169ـ135.

    جعفرپور کلوری، رشید (1389). فرهنگ سیاسی در ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

    حسین‌زاده، محمدعلی (1386). گفتمان‌های حاکم بر دولت‌های بعد از انقلاب در جمهوری اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

    خبرگزاری دانشجویان ایران (27 آذر 1385). «آیت‌الله مصباح یزدی: حوزه و دانشگاه در فرهنگ‌سازی نقش دارند. تباین فکری بین حوزه و دانشگاه از عوامل دوری این دو نهاد از یکدیگر است». بازیابی‌شده در:

     https://www.isna.ir/news/8509-16819

    خمینی، سید روح‌‌‌‌الله (1379). صحیفه نور. ج 5 و 17. تهران: طبع و نشر.

    درویشی، فرهاد و محمد فردی (1387). «مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. مطالعه موردی دولت خاتمی 1376ـ1384». فصلنامه مجله ژئوپلتیک، شماره 13: 136ـ102.

    رشیدپور، علی (1387). بررسی نقش دانشگاه آزاد اسلامی در توسعه فرهنگی کشور. پژوهشنامه دانشگاه آزاد اسلامی و توسعه. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.

    رفیع‌پور، فرامرز (1376). توسعه و تضاد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

    روشه، گی (1376). جامعهشناسی تالکوت پارسونز. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.

    سلیمی، مینو (1394). «تأثیر جنگ تحمیلی بر تغییرات زبانی». فصلنامه مجله جامعهشناسی ایران، شماره 1: 70ـ41.

    سیف‌زاده، حسین (1382). سیاستگذاری فرهنگی و میزان مداخلة دولت در آن. تأملی نظری در سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

    سینایی، وحید، احمد محقر و سمیه زمانی (1390). «بررسی نقش سوّمین دوره مجلس شورای اسلامی در سیاست‌گذاری». فصلنامه پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 3: 106ـ75.

    صارمی، امین (1377). «جنگ، مهاجرت تحمیلی و سامان فرهنگی». فصلنامه تحقیقات فرهنگی ویژه دفاع مقدس، شماره 9.

    صالحی‌امیری، سید رضا و اسماعیل کاووسی (1387). فرهنگ و مدیریت سازمان‌های فرهنگی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.

    صدیق سروستانی، رحمت‌الله و قاسم زائری (1389). «بررسی گفتمان‌های فرهنگی پساانقلابی و روندهای چهارگانه مؤثر بر سیاست فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه پژوهشنامه، شماره 54: 38ـ9.

    عابدی اردکانی، محمد (1393). «توسعه‌نیافتگی سیاسی از منظر فرهنگ سیاسی نخبگان در ایران». پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 4: 170ـ133.

    قاضیان، حسین (1389). «نظریه‌های توسعه و عوامل فرهنگی». ماهنامه مجله فرهنگ توسعه، شماره 4.

    قاضیان، حسین (1382). بنبست سیاست فرهنگی در ایران امروز. در سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

    قبادزاده، ناصر (1381). روایتی آسیبشناختی از گسست نظام و مردم در دهه دوّم انقلاب. تهران: فرهنگ گفتمان.

    نوری، وحید (1389). اولویت‌های جغرافیای عقیدتی در سیاست خارجی دولت نهم». فصلنامه رهآورد سیاسی، شماره 25: 52ـ27.

    وزیریان، امیرحسین و ‌هادی طلوعی (1396). «بررسی مدل توسعه در دوران ریاست‌جمهوری ‌هاشمی». فصلنامه سیاست، شماره 14: 78ـ60.

    یونسکو (1376). بعد فرهنگی توسعه: بهسوی یک رهیافت علمی. ترجمه تیمور محمدی. تهران: سازمان برنامه و بودجه.

     

    Alam, Sh. (2000). 'The Changing Paradigm of Iranian Foreign Policy under Khatami'. Strategic Analysis: A Monthly Journal of the IDSA.  XXIV(9).

    Almond, G. A. & Sidney, V. (1965). The civic culture; political attitudes and democracy in five nations, an analytic study. Boston: Little, Brown.

    Haji Yosefi, A. (2018). 'Political Culture and Iran`s Foreign Policy: A Comparative Study of Iran`s Foreign Policy during Ahmadinejad and Rouhani'. journal of World Sociopolitical Studies, 2(2).

    Kojoori-Saatchi, A. E. (2010). The Culture of revolution: Revolutionary transformation in Iran (Thesis in M.A), University of Nevada, Las Vegas.

    Lotfian, S. (1998). 'Iran's Middle East Policies under President Khatami Iranian'. Journal of International Affairs, 10(4).

    Ramazani, R.K (1998). 'The Shifting Premise of Iran's Foreign Policy: Towards A Democratic Peace?'. The Middle East Journal, 52(2).

    Razavi, R. (2009). 'The Cultural Revolution in Iran, with Close Regard to the Universities, and its Impact on the Student Movement'. Middle Eastern Studies, 45(1).

    Rosenbaum, W. A. (1975). Political culture. New York: Praeger.

    Roshandel, J. (2000). 'Iran's Foreign Policy and Security Policies'. Security Dialogue, 31(1).

     

     

     

     

     

     

    وبگاه‌ها