راهکارهای برون‌رفت از چالش‌های تقریب مذاهب اسلامی در حوزه بین‌الملل بر اساس دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب اسلامی، گرایش تقریب، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران syed.haqiqi61@gmail.com

2 استاد تمام، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران navvab@urd.ac.ir (نویسنده مسئول)

3 دانشیار جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران quran.olum@chmail.ir

چکیده

تقریب مذاهب اسلامی، آرمان مشترک مسلمانان جهان، از دیرباز مورد توجه پیشوایان دینی و دین‌شناسان شیعه و سنی بوده است. تقریب مذاهب در حوزه بین‌الملل ازجمله موضوعات مهم جهان اسلام است که موانع و چالش‌های خاص خود را دارد و تلاش برای یافتن راهکارهای مناسب برای برون‌رفت از این چالش‌ها باعث تسریع فرایند مذاکره و تعامل بین مذاهب مختلف می‌شود. ازآنجاکه تاکنون کمتر پژوهشی درصدد گردآوری نظرات اندیشمندان و تبیین راه‌حل‌های بالقوه برای تقویت ارتباط بین مذاهب مختلف در سطح بین‌المللی برآمده است، مقاله حاضر ضمن گردآوری دیدگاه‌های برجسته صاحب‌نظران، موانع و چالش‌های تقریب مذاهب را از منابع موجود استخراج و به دو گروه عوامل بیرونی و درونی تقسیم نموده است. سپس، با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله)، مستخرج از صحیفه نور و مجموعه بیانات رهبری و تطبیق موضوعی موانع و چالش‌ها با نظریات ایشان، سه دسته راهبرد مؤثر برای چگونگی مواجهه با موانع و چالش‌های تقریب مذاهب اسلامی در سطح بین‌الملل ارائه شده است که عبارت‌اند از راهبردهای اعتقادی- دینی، راهبردهای سیاسی و راهبردهای علمی- فرهنگی. همچنین، در این پژوهش با الگوبرداری از مطالعاتی که بر مبنای روش ترکیبی (SWOT) انجام شده، از روش تحلیل محتوا برای شناسایی و دسته‌بندی مقولات و راهبردهای ارائه شده توسط امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله) به ویژه نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات استفاده شد. این پژوهش، با استفاده از فرصت‌ها، راهکارهایی برای خنثی کردن تهدیدها و تقویت نقاط قوت ارائه کرده است.
تقریب مذاهب اسلامی، آرمان مشترک مسلمانان جهان، از دیرباز مورد توجه پیشوایان دینی و دین‌شناسان شیعه و سنی بوده است. تقریب مذاهب در حوزه بین‌الملل ازجمله موضوعات مهم جهان اسلام است که موانع و چالش‌های خاص خود را دارد و تلاش برای یافتن راهکارهای مناسب برای برون‌رفت از این چالش‌ها باعث تسریع فرایند مذاکره و تعامل بین مذاهب مختلف می‌شود. ازآنجاکه تاکنون کمتر پژوهشی درصدد گردآوری نظرات اندیشمندان و تبیین راه‌حل‌های بالقوه برای تقویت ارتباط بین مذاهب مختلف در سطح بین‌المللی برآمده است، مقاله حاضر ضمن گردآوری دیدگاه‌های برجسته صاحب‌نظران، موانع و چالش‌های تقریب مذاهب را از منابع موجود استخراج و به دو گروه عوامل بیرونی و درونی تقسیم نموده است. سپس، با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله)، مستخرج از صحیفه نور و مجموعه بیانات رهبری و تطبیق موضوعی موانع و چالش‌ها با نظریات ایشان، سه دسته راهبرد مؤثر برای چگونگی مواجهه با موانع و چالش‌های تقریب مذاهب اسلامی در سطح بین‌الملل ارائه شده است که عبارت‌اند از راهبردهای اعتقادی- دینی، راهبردهای سیاسی و راهبردهای علمی- فرهنگی. همچنین، در این پژوهش با الگوبرداری از مطالعاتی که بر مبنای روش ترکیبی (SWOT) انجام شده، از روش تحلیل محتوا برای شناسایی و دسته‌بندی مقولات و راهبردهای ارائه شده توسط امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله) به ویژه نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات استفاده شد. این پژوهش، با استفاده از فرصت‌ها، راهکارهایی برای خنثی کردن تهدیدها و تقویت نقاط قوت ارائه کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Overcoming the Challenges of Approximation of Islamic Religions in the International Sphere: An Approach based on the Views of Imam Khomeini and the Supreme Leader

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Haghighi Ghamsari 1
  • seyed Abolhassan navab 2
  • seyed Hamid Jazayeri 3
1 PhD student of Islamic Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran. syed.haqiqi61@gmail.com
2 Professor of Islamic Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran. navvab@urd.ac.ir (Corresponding Author)
3 Associate Professor, Al-Mustafa International University, Qom, Iran. quran.olum@chmail.ir
چکیده [English]

The approximation of religions is the common goal of the world's Muslims, which has long been the focus of Shia and Sunni religious leaders and thinkers. The approximation of Islamic religions in the international sphere is one of the important issues of the Islamic world, which has its own obstacles and challenges, and trying to find suitable solutions to overcome these challenges accelerates the process of negotiation and interaction between different religions. So far, there has been little research to collect the opinions of thinkers and explain potential solutions to strengthen the relationship between different religions at the international level; Thus, while collecting the prominent views of experts, the present study has extracted the obstacles and challenges of the approximation of Islamic religions from the available sources and divided them into two groups of external and internal factors. Then, by emphasizing the views of Imam Khomeini and the Supreme Leader, and matching the obstacles and challenges with their views, three effective strategies are presented for how to face the obstacles and challenges of the approximation of Islamic religions at the international level including belief-religious strategies, political strategies, and scientific-cultural strategies. Also, by modeling the studies conducted based on the combined method (SWOT), the content analysis method was applied to identify and categorize codes and strategies presented by Imam Khomeini and the Supreme Leader, especially the strengths and weaknesses, opportunities and threats. Using the opportunities, the present study has presented solutions to neutralize threats and strengthen strengths.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic unity
  • Approximation of Religions
  • Imam Khomeini
  • Supreme Leader
  • Weaknesses
  • and Strengths
  • Opportunities and Threats

مراجع

منابع و ماخذ
قرآن کریم
ابن‌منظور(1416ق). لسان العرب، تصحیح: امین عبدالوفا و محمدصادق العبیری. دارالاحیا التراث العربی، بیروت: مؤسسه تاریخ الاسلامی.
ابوریه، محمود(1375). اضواء علی سنه المحمدیه او دفاع عن الحدیث. قم‌: موسسه انصاریان‌.
الارشدی، عبدالامیر(1400). الاسلام و دسائس الاستعمار. قم: مطبعه الشهید.
الطیالسی، سلیمان بن داود(1419 ق). مسندأبی داود الطیالسی. بیروت: دارالنشر دارالمعرفه.
افرام بســتانی، فؤاد(1375). فرهنگ ابجدی، ترجمه رضا مهیار. تهران، اسلامی.  
امینی، عبدالحسین(1403 ق). الغدیرفی الکتاب والسنه والادب. بیروت: دارالکتب العربی.
انوری، حسن(1381). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: انتشارات سخن.
بیانات رهبری در دیدار اعضاى مجمع عالى بسیج مستضعفین، 6/9/ 1393.
بیانات رهبری در دیدار اعضای شورای ‌عالی مجمع تقریب مذاهب اسلامی، 1/7/1370.
بیانات رهبری در دیدار اعضای مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، 14/11/ 1376.
بیانات رهبری در دیدار شرکت‌کنندگان در هم‌اندیشی علمای اهل تسنن و تشیع، 25/10/ 1385.
بیانات رهبری در دیدار مسئولان کشوری و لشکری و میهمانان شرکت‌کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، 16/7/ 1369.
بیانات رهبری در دیدار میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى‌ و جمعی از مسئولان نظام، 2/8/ 1400.
بیانات رهبری در دیدار میهمانان شرکت‌کننده در کنفرانس وحدت اسلامی، 24/7/ 1368.
تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد(1410 ق). غررالحکم و درر الکلم‌. قم: دار الکتاب الإسلامی‌.
ثواقب، جهان بخش(1379). نگرش تاریخی بر رویارویی غرب با اسلام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
جعفریان، رسول(1379). صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
حکیمی، نسرین؛ حکیمی، نسترن(1381). فرهنگ معاصر فارسی. تهران: مؤسسه فرهنگ معاصر.
خمینی، روح الله(1389). صحیفه نور. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح‌الله(1387). شرح چهل حدیث. قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
دهخدا، علی‌اکبر(1377). لغت‌نامه دهخدا. تهران‌: دانشگاه تهران‌، موسسه انتشارات و چاپ روزنه.
رجبی، هادی(1389). راهبردهای اتحاد جهان اسلام با ابتنای بر دیدگاههای مقام معظم رهبری. فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، 9(3)،61-85. DOI: 10.21859/priw-090303
رشیدرضا، محمد(1420ق). المنار، تفسیرالقرآن الکریم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
زمخشری، محمودبن عمر(1364). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل. دارالکتاب العربی.
السبکی، ابوالحسن تقی‌الدین علی بن عبدالکافی(1992). فتاوی السبکی. دارالمعارف.
نواب، ابوالحسن، شاکرسلماسی، مجید(1393). ظرفیت‌ها و چالش‌های تقریب مذاهب اسلامی در لبنان. فصلنامه علمی شیعه شناسی، 12(47)، 233-257.
شرف‌الدین، عبدالحسین(1416). المراجعات. بیروت: مؤسسه العالمی للمطبوعات.
طباطبایی، محمدحسین(1393). بررسی‌های اسلامی. قم: بوستان کتاب.
العیاشی، محمد بن مسعود(1420 ق). تفسیر العیاشی. قم: مؤسسه البعثه.
مجلسی، محمدباقر (1315 ق). بحارالانوار. دارالکتب الاسلامیه.
مجله پژوهشگران (1386). شماره 12 و 13، خرداد و تیر 1386، ص 73.
الشیخ صدوق(1380). عیون اخبارالرضا (ع). چاپ اول،  تهران:  دارالکتب الاسلامیه.
مدرسی یزدی، محمدرضا(1383). التشیع من رئی التسنن. صحیفه المعرفه.  
الامام احمدبن حنبل. مسند. مصر: دارالنشر: مؤسسه قرطبه.
مطهری، مرتضی(1370). امامت و رهبری، قم، صدرا.
مکارم شیرازى، ناصر و دیگران(1371). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
منشور همبستگی (گزیده سخنرانی‌های دومین، سومین و چهارمین کنفرانس بین‌المللی وحدت)، با نظارت محمد سعید معزالدین. قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی فقه.
همتیان، هادی(1401). مرور نظام مند راهبردهای تقریب بین مذاهب اسلامی از سال 1390 تا  1401. فصلنامه مطالعات راهبردى فرهنگ، 2(4)،137-160.  Doi: 10.22083/scsj.2023.387593.1097
The Holy Quran [In Persian]
Ibn Manzoor (1416). Lasan al-Arab, corrected by: Amin Abdulwafa and Mohammad Sadiq al-Abeiri. Dar al-Ahia al-Trath al-Arabi, Institute of Islamic History, 1st floor, Beirut. Volume 11, page 85. [In Persian]
Aburieh, Mahmoud (1375). Adwa Ali Sunnah al-Muhammadiyah. Qom: Ansarian Institute. [In Persian]
Al Arshadi, Abdul Amir (1400). Islam and colonialism. Al-Shaheed Printing House, Volume 1, Qom 1400, Volume 1, pp. 38-39. [In Persian]
Afram Bastani, Fouad (1375). Farhang Abjadi, translated by Reza Mahyar. Tehran, Islamic, vol. 1, p. 668. [In Persian]
Amini, Abdul Hossein (1403 AH). Al-Ghadirfi Al-Kitab Wal-Snah Wal-Adab. Darul Kitab al-Arabi, volume 5, Beirut 1403, volume 10, page 210. [In Persian]
Anuri, Hassan (1381). Great speech culture. Sokhan Publishing House, Tehran, 1381, vol. 4, p. 3572. [In Persian]
Statements of the leadership in the meeting of the members of the supreme assembly of Basij Mustazafin, 9/6/1393. [In Persian]
Statements of the leadership in the meeting of the members of the Supreme Council of the Association of Islamic Religions, 1/7/1370. [In Persian]
Statements of the leadership in the meeting of the members of the World Assembly of Ahl al-Bayt (AS), 14/11/1376. [In Persian]
Statements of the leadership at the meeting of the participants in the Sunni and Shiite scholars' meeting, 10/25/1385. [In Persian]
Statements of the leadership in the meeting of national and military officials and guests participating in the Islamic Unity Conference, 7/16/1369. [In Persian]
Statements of the leadership in the meeting with the guests of the Islamic Unity Conference and a group of regime officials, 8/2/1400. [In Persian]
Statements of the leadership in the meeting of the guests participating in the Islamic Unity Conference, 24/7/1368. [In Persian]
Tamimi Amadi, Abdul Wahid bin Muhammad (1410). Gharral al-Hakm and Darr al-Kalam. Dar al-Kitab al-Islami, Qom, 1410 AH, Hadith 2568. [In Persian]
Sawaqib, Jahan Bakhsh (1379). A historical perspective on the West's confrontation with Islam. Office of Islamic Propaganda of Qom Seminary, Q1, Qom 1379, p. 297. [In Persian]
Jafarian, Rasool (1379). Safavid in the field of religion, culture and politics. University and Field Research Institute, Qom, 1379, vol.1, p.96. [In Persian]
Hakimi, Nasreen; Hakimi, Nastaran (2011). Persian contemporary culture. Tehran, Institute of Contemporary Culture, 1381, p. 359. [In Persian]
Khomeini, Ruhollah (1389). The Book of Light Imam Khomeini Editing and Publishing Institute. Tehran, 1389. [In Persian]
Khomeini, Ruhollah (1387). Description of forty hadiths. Qom, Imam Khomeini Editing and Publishing Institute, 1387, pp. 309-310. [In Persian]
Al-Damashqi Ibn Abedin, Mohammad Amin (2008). Revision of al-Fatawi al-Hamidiya. Dar al-Marifah, Beta, vol. 1, pp. 103-104. [In Persian]
Dehkhoda, Ali Akbar (1377). Dehkhoda dictionary. Tehran: Tehran University, Rozeneh Publishing and Printing Institute, 1377. Volume 15, page 838. [In Persian]
Rajabi, Hadi (1389). Strategies for the unity of the Islamic world based on the views of the Supreme Leader. Islamic World Political Research Quarterly, Q9, Issue 3, Fall, pp. 61-85. DOI: 10.21859/priw-090303[In Persian]
Rashidreza, Mohammad (1420). Al-Manar, Tafsir al-Qur'an al-Karim. Darul Kitab al-Alamiya, Beirut 1420 AH. [In Persian]
Al-Rishahri, Muhammad (1325). Ahl al-Bayt in al-Kitab and al-Sunnah. Qom: Dar al-Hadith, vol. 1, p. 540. [In Persian]
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar (1364). Al-Kashaf on the truths of Gawamaz al-Tanzil. Dar al-Kitab al-Arabi, vol. 4, p. 558. [In Persian]
Al-Sabki, Abulhasan Taghiuddin Ali bin Abdul Kafi (1992). Fatawi al-Sabki. Dar al-Maarif. Beta, vol. 2, p. 557. [In Persian]
Nawab, Abulhasan and Shakersalmasi, Majid (2013). Capacities and challenges of approximation of Islamic religions in Lebanon. Scientific Quarterly of Shia Studies 233-257, (47)12. [In Persian]
Sharafuddin, Abdul Hossein (1416). References. Al-Alami Press Institute, Vol. 1, Beirut 1416 AH, pp. 58-60. [In Persian]
Tabatabai, Mohammad Hossein (2014). Islamic studies. Bostan Kitab, Qom, 2013, vol.2, p.220. [In Persian]
Al-Tyalsi, Suleiman bin Dawood (1419). Musnadabi Daoud al-Tyalasi. Dar al-Nasher Dar al-Marafa, Beirut, vol. 1, p. 228. [In Persian]
Askari, Seyyed Morteza (2013). Abdullah bin Saba and the uproar of Saqifa. Sadouq Library, Ch1, Tehran, 1383 AH, pp. 40-41. [In Persian]
Al-Ayashi, Muhammad bin Masoud (1420 AH). Tafsir al-Ayashi. Al-Baath Institute, Volume 1, Qom 1420 AH, Vol. 1, p. 139. [In Persian]
Majlesi, Mohammad Baqer (1315 AH). Bahar Al-Anwar. Dar al-Kitab al-Islamiya.
Journal of researchers (2006). No. 12 and 13, June and July 2016, p. 73.
Al-Sheikh Sadouq (1380). Ayoun Akhbar al-Reza (AS). Darul Kitab al-Islamiya, Ch1, Tehran 1380, vol.2, pp. 498-499. [In Persian]
Madrasi Yazdi, Mohammad Reza (2013). I'm a Shi'ite. Sahifa al-Marafa, volume 1, 2013, pp. 162-163. [In Persian]
Imam Ahmad ibn Hanbal. Musnad. Egypt: Dar al-Nasher: Cordoba Institute, Egypt, vol.3, p.449. [In Persian]
Motahari, Morteza (1370). Imamate and leadership. Qom, Sadra, 1370, p. 17.
Makarem Shirazi, Nasser and others (1371). Tafsir Nemooneh. Darul Kitab Islamiyya. Tehran, 1371, vol. 11, p. 457. [In Persian]
Makarem Shirazi, Nasser and others (1371). Tafsir Nemooneh. Darul Kitab Islamiyya. Tehran, print: 10, 1371, vol.3, pp. 21-23. [In Persian]
Charter of Solidarity (selection of speeches of the second, third and fourth international unity conference), under the supervision of Mohammad Saeed Moazuddin. Cultural Institute of Fiqh Publications, Qom, 1376. [In Persian]
Hamtian, Hadi (1401). A systematic review of the strategies of rapprochement between Islamic religions from 1390 to 1401. Strategic Culture Studies Quarterly. 2(4), 8, pp. 137-160. doi: 10.22083/scsj.2023.387593.1097. [In Persian]

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار