واکاوی عوامل مؤثر بر مصرف‌گرایی لوازم آرایشی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه شناسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

2 دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری فرهنگی، دانشگاه خوارزمی (نویسنده مسئول) mehdinikahd@yahoo.com

چکیده

پرسش اصلی این پژوهش آن است که چه عواملی بر مصرف‌گرایی لوازم آرایشی در ایران تأثیرگذارند. روش این پژوهش ترکیبی از روش‌های تحلیل اسناد و مرور نظام‌مند، مطالعۀ اسنادی و تاریخی، فراتحلیل و مصاحبه بوده ‌است. ترکیب و تجمیع داده‌های مکمل از یافته‌های منابع مختلف به عوامل مختلفی که در این پدیده دخیل هستند منتهی شد. دسته‌بندی این عوامل ذیل سه دستۀ تقویت‌کننده، تسهیلگر و موانع در این جهت بود که به تفکیکی مناسب از عوامل منجر شود و از این طریق عوامل کلیدی‌تر استخراج و معرفی شوند. بستر و ارزش‌های اجتماعی‌فرهنگی، نقش کنشگر، و تأثیر رسانه‌ها را می‌توان به‌عنوان عوامل مهم‌تر در این حوزه مطرح کرد. درواقع، شرایط و بستر اجتماعی عامل مهمی در سوق‌دادن افراد به مصرف لوازم آرایش به‌عنوان انتخاب، جایگزین یا اجبار است. از طرفی، این کنشگر است که گاهی فعالانه یا منفعل به سمت مصرف لوازم آرایشی می‌رود که در این مقوله سهم رسانه مشهود است. در حالتی مطلوب، اگر ارزش‌ها و بستر جامعه بر شایسته‌سالاری مبتنی باشند و کنشگر هم کاملاً آگاهانه از کارکردهای مطلوب لوازم آرایشی استفاده کند، آرایش‌کردن و مصرف لوازم آرایش به‌عنوان پدیده‌ای با کارکرد بهینه و مطلوب و همسو‌ با تقویت ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی موردنظر قرار می‌گیرد و این امر به پیشگیری از افراط در مصرف‌گرایی در این حوزه منجر خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Factors Affecting Cosmetics Consumerism in Iran

نویسندگان [English]

  • حاجیانی حاجیانی 1
  • mehdi nikahd 2
1 Associate Professor and Faculty Member of the Ministry of Science, Research and Technology.
2 PhD student in Cultural Policy, Kharazmi University (Corresponding Author)
چکیده [English]

The main question of this research is what factors affect the consumerism of cosmetics in Iran. The method of this research is a combination of methods of document analysis and systematic review, documentary and historical study, meta-analysis and interview. Combining and aggregating complementary data from findings from different sources led to various factors involved in this phenomenon. The classification of these factors under the three categories of reinforcers, facilitators and barriers was in order to lead to a proper separation of factors and thus extract and introduce more key factors. Social and cultural context and values, the role of the actor, and the influence of the media can be considered as more important factors in this field. In fact, social context is an important factor in motivating people to use cosmetics as a choice, alternative, or coercion. On the other hand, it is the actor who sometimes actively or passively turns to the consumption of cosmetics, in which the role of the media is evident. Ideally, if the values ​​and context of society are based on meritocracy and the actor is fully aware of the desired functions of cosmetics, makeup and consumption of cosmetics is considered as a phenomenon with optimal function and in line with the strengthening of values ​​and social norms. This will prevent the extremism of consumerism in this area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consumerism
  • cosmetics
  • social context
  • activist
منابع و مأخذ
آزاد ارمکی تقی و ناصر غراب (1387). «بدن و هویت». فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 13: 122ـ101.
اسمیت، فیلیپ و الگزندر رایلی (1394). نظریه فرهنگی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.
باکاک، روبرت (1381). مصرف. ترجمه خسرو صبوری. تهران: نشر شیرازه.
بودریار، ژان (1389). جامعه مصرفی؛ اسطوره‌ها و ساختارها. ترجمه پیروز ایزدی. تهران: ثالث.
 بهار، مهری و محمدرضا وکیلی (1390). «آرایش مردان و زنان و امر پست‌مدرن "حاد جنسیت"». فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 22: 66ـ47.
 
پاک‌سرشت، سلیمان، حاتم حسینی و مینا اینانلو (1391). «تحلیل تماتیک رفتارهای بدنی در بین دختران و زنان تهرانی». فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 28: 169ـ147.
تنهایی، ابوالحسن و فرید ارزبین (1389). «بررسی جامعه‌شناختی الگوهای مصرف لوازم آرایشی در میان دانشجویان دانشگاه آزاد واحد آستارا تالش (غرب گیلان)». فصلنامه تخصصی جامعه‌شناسی، شماره 5: 41ـ25.
تیموتی، دالن (1388). جامعه‌شناسی مصرف (گردشگری و خرید). ترجمه علی‌اصغر سعیدی و مهدی حسین‌آبادی. تهران: جامعه‌شناسان.
حاجیانی، ابراهیم (1394). «چارچوب روش‌شناختی برای پژوهش‌های محیط‌شناسی». فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 2: 36ـ7.
حسینی، مریم (1388). بررسی زمینه‌های اجتماعی و روانی مرتبط با آرایش در میان دختران جوان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز.
 دروویل، گاسپار (1337). سفرنامه دروویل. ترجمه جواد محیی. تهران: گوتنبرگ.
ذکایی، محمدسعید و حمیده فرزانه (1387). «زنان و فرهنگ بدن». فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 11: 61ـ45.
 رفعت‌جاه، مریم و فاطمه سیارپور (1390). «عوامل اجتماعی، فرهنگی و مؤثر بر بازنمایی هویت از طریق بدن». فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 23: 96ـ73.
ریترز، جورج ‌(1386). نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: علمی.
ریتزر، جورج (1392). نظریۀ جامعه‌شناختی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن. ترجمه خلیل میرزایی و علی بقایی‌سرابی. تهران: جامعه‌شناسان.
 سانسون، مارتین (1346). سفرنامه سانسون. ترجمه تقی تفضلی. تهران: ابن‌سینا.
سفیری، خدیجه و مهناز قبادی (1392). «فرهنگ زیبایی و جامعه مصرفی (با تأکید بر مصرف‌گرایی در لوازم آرایشی)». فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شماره 2: 266ـ247.
سیدی‌نیا، اکبر (1388). «مصرف و مصرف‌گرایی از منظر اسلام و جامعه‌شناسی اقتصادی». فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 34: 178ـ151.
شاردن، ژان (1335). سیاحتنامه شاردن. ترجمه محمد عباسی. تهران: امیرکبیر.
 عبداللهیان، حمید و حسین حسنی (1389). «تبلیغات تجاری و مصرف‌گرایی، تحلیل نشانه‌شناختی آگهی‌های تجاری تلویزیونی در ایران». فصلنامه پژوهشهای ارتباطی، شماره 2: 125ـ107.
غلامرضایی، علی‌اصغر (1389). «مبانی مصرف‌گرایی در دنیای جدید و اصول مصرف در اسلام با تأکید بر رسانه». فصلنامه پژوهشهای ارتباطی، شماره 1: 30ـ11.
فاضلی، محمد (1382). مصرف و سبک زندگی. قم: انتشارات صبح صادق.
کاظمی، زهره، حسین معینی و هانیه ذاکری‌نیا (1399). «ارزیابی عوامل مؤثر بر مصرف لوازم آرایشی قاچاق». دوماهنامه مجله بررسی‌های بازرگانی، شماره 105: 56ـ43.
کبیری، افشار و مینا قربانعلی‌زاده (1392). «تحلیل جامعه‌شناختی گرایش دختران جوان به مصرف لوازم آرایشی (مطالعه دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور ارومیه)». فصلنامه نشریه علمی دانش انتظامی دفتر تحقیقات کاربردی استان آذربایجان غربی، شماره 19: 71ـ53.
 کیانی، مژده و فریبا موگویی (1392). «عوامل اقتصادی‌ـ‌اجتماعی مؤثر بر میزان استفاده از لوازم آرایش توسط دختران زیر 20 سال یزدان‌شهر نجف‌آباد». فصلنامه مجله پوست و زیبایی، شماره 1: 9ـ1.
گیدنز، آنتونی (1393). تجدد و تشخص؛ جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نی.
لو برتون، داوید (1392). جامعهشناسی بدن. ترجمه ناصر فکوهی. تهران: ثالث.
 محمدپور، احمد (1389 الف). «طرح‌های تحقیق با روش‌های ترکیبی: اصول پارادایمی و روش‌های فنی». فصلنامه مجله مطالعات اجتماعی ایران، شماره 2: 141ـ106.
 محمدپور، احمد (1389 ب). فراروش. تهران: جامعه‌شناسان.
موحد، مجید، اسفندیار غفاری نسب و مریم حسینی (1389). «آرایش و زندگی اجتماعی دختران جوان». فصلنامه پژوهش زنان، شماره 1: 105ـ79.
نیک‌عهد، مهدی، اکبر زارع شاه‌آبادی، امیرمختار اسکندری فرد و فاطمه امیری (1394). «بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی و اقتصادی بر مصرف‌گرایی (مورد مطالعه: زنان بالای 15 سال شهر ملایر)». فصلنامه جامعهشناسی سبک زندگی، شماره 2: 244ـ211.
 ویلز، چارلز جیمز (1368). سفرنامه دکتر ویلز (ایران در یک قرن پیش). ترجمه غلامحسین قراگوزلو. تهران: اقبال.
 وبگاه خبری تحلیلی انتخاب (24/12/1397). «آمار تکان‌دهنده مصرف لوازم آرایشی در ایران». بازیابی‌شده در: https://www.entekhab.ir/fa/news/465005
هاشمیان‌فر، سید علی، صدیقه افروز، حسین برزگر، عزیزاله آقابابایی و اسداله بابامیر (1393). «بررسی تجددگرایی و محرومیت نسبی در استفاده از لوازم آرایش از دیدگاه دانشجویان». فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، شماره 16: 160ـ141.
 
 
 
Binkley, S., & Littler, J. (2014). 'Introduction: Cultural studies and anti-consumerism: A critical encounter'. In Cultural Studies and Anti-Consumerism (pp. 11-22). Routledge.‏
 
Peterson, A. (2005). 'The Politics of body management'. In Seminar of Weighty issues: Representation. Identity and Practice in the areas of Eating Disorders. Obesity and Body Management. University of BATH.‏
Shilling, C., & Mellor, P.A. (1997). Re-forming the body: religion, community and modernity. London: Sage.
Slater, D. (2005). 'Consumer Culture'. In George Ritzer (ed.), Encyclopedia of Social Theory (pp. 139-144). Thousand Oaks, London, and New Delhi: Sage Publications, Inc.