موانع پیاده‌سازی سیاست‌های فرهنگی در ایران (با تأکید بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای روان‌شناسی تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه

چکیده

پیاده‌سازی یکی از مهم‌ترین مراحل سیاستگزاری و برنامه‌ریزی فرهنگی به شمار می‌رود و بنا به تجربۀ جهانی، موانع اجرایی می­توانند باعث شکست در برنامه­ها و سیاست­های بالادستی شوند. این پژوهش به بررسی موانع اجرای سیاست­های فرهنگی در ایران با رویکرد بازیگرمحور می­پردازد. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که مهم­ترین موانع اجرایی سیاست­های فرهنگی کدام­اند. به این منظور، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به­عنوان یک سند سیاستی رسمی و بالادستی مهم در حوزۀ فرهنگی انتخاب شد که بیش از نه سال از اجرای آن می­گذرد و مطابق برآوردها، اجرای آن با تأخیر مواجه شده است. نظریه­های این پژوهش شامل نظریۀ تکثرگرایی با رویکرد بازیگرمحور است؛ روش تحقیق ترکیبی یا آمیخته است و داده­های آن عمدتاً با بررسی اسنادی و مصاحبۀ عمیق با 40 نفر از خبرگان مسائل آموزشی و تربیتی کشور به دست آمده است. در گام اول، 65 بازیگر مهم و مؤثر و مرتبط با اجرای سند تحول شناسایی شدند، سپس تعداد آن­ها به 14 بازیگر کلیدی تقلیل یافت. در مرحلۀ بعد با تحلیل مواضع، راهبردها و اقدامات بازیگران کلیدی، جهت­گیری هرکدام نسبت به اجرای سند مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ها نشان می­دهد اکثر بازیگران اهتمام جدی نسبت به اجرای سند تحول بنیادین ندارند و لذا نمی­توان امیدی به اجرای سند در افق پیش رو داشت. درنهایت، پیشنهادهایی به­منظور اتخاذ رویکردهای تعاملی و مشارکتی برای جلب مشارکت تمامی بازیگران مرتبط با اجرای سند از سوی نهاد اصلی و مرجع (دبیرخانۀ شورای­ عالی انقلاب فرهنگی و وزارت آموزش و پرورش) ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategies of the Change of Organizational Culture with Emphasis on Human Capital (Case Study: Ministry of Culture and Islamic Guidance)

نویسنده [English]

  • azita akhlaghi
Phd of Educational Psychology Islamic Azad University Saveh Branch
چکیده [English]

The culture of organization is a system of common means and concepts that differentiate one organization from the other organizations. The role of human capital is a great importance in creating and developing organizational culture. The aim of current study is to identify strategies of the change of organizational culture with emphasis on human capital in cultural organizations. The researcher considers strategies of  human capital that change organizational culture in cultural institutions particularly Ministry of Culture and Islamic Guidance. The Methodology of the research is descriptive-analytical and data collection tool is Likert scale questionnaire comprising 4 factors and 24 items .The research statistical population concludes 4000 employees that out of them a sample of 384 was randomly selected, based on Morgan Table.  the results of the research indicated that outstanding performance management strategies, talent management, organizational training and learning, and payment and benefits have a positive impact on changing organizational culture of  the Ministry of Culture and Islamic Guidance and can be effective in changing the current situation to the desired state of organizational culture. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Change of organizational culture
  • Strategy of human capital
  • Talent management
  • Outstanding performance management
  • Ministry of Culture and Islamic Guidance
منابع و مأخذ
آزاد، سمانه (1391). «مشکلات اجرای سند تحول بنیادین از زبان مدیران) موانعی که بر سر راه سند تحول سبز شده‌اند)»، رشد مدیریت مدرسه، شماره 6: 4-1.
اسلامیان، حسن و همکاران (1394). «نگاهی تحلیلی به چالش‌های اجرای سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش»، اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت اقتصاد و حسابداری دانشگاه پیام نور نکا.
اشتریان، کیومرث؛ سمانه کشوردوست و سمانه فراهانی (1394). «اجرای پژوهی در سیاستگذاری عمومی، موانع اجرای مطلوب برنامۀ چهارم توسعه در حوزۀ سلامت و فرهنگ»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، شماره 2:  28-17.
بطحائی، سیدمحمد (26/1/1397). «چه کسانی در برابر تغییر و تحولات آموزش و پرورش مقاومت می‌کنند؟»، مصاحبه با روزنامۀ ایران، شمارۀ 6755.
بل، لس و هوارد استونسون (1392). سیاستگذاری آموزشی، ترجمۀ محمود ابوالقاسمی و کوروش فتحی واجارگاه، تهران: انتشارات شورای عالی آموزش و پرورش.
پورعزت، علی‌اصغر و بهنام عبدی (1398). «مفهوم‌پردازی حکمرانی مسئولانه مبتنی بر فناوری اطلاعات در جهت نیل به الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 30: 213-193.
خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی (9/6/1397). بیانات در دیدار با مدیران آموزش و پرورش، قابل دسترسی در: WWW.Leader.ir
خوبرو، محمدتقی و روح‌الله ابراهیمی (1398). «عوامل کلیدی موفقیت در خط‌مشی‌گذاری بخش خدمات عمومی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 2: 23-20
دفتر طرح­های ملی (1395). ارزش­ها و نگرش­های ایرانیان (موج سوم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.  
ربوی، رجب ملکی؛ صادق آوارسین و جعفر ترک‌زاده (1395). «تحلیل رگرسیونی موانع اجرای مصوبات شوراهای آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی»، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 128: 101-85.
رستمی، محمدباقر و همکاران (1395). «ارائۀ الگوی پیاده­سازی نقشۀ جامع علمی کشور»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، شماره 20: 11-5.
روزنامۀ خراسان (پنج‌شنبه 22/12/96). «وزیر آموزش و پرورش: در عملیاتی کردن سند تحول ضعیف بوده­ایم.»
شیبانی، ملیحه و همکاران (1395). «مطالعۀ چالش‌های اجرای پزشک خانواده در نظام سلامت ایران»، مجله حکیم، شماره 65 : 18ـ31.
عباس‌پور، عباس و کیوان مرادی (1396). «تحلیل انتقادی سیاست آموزشی، بازخوانش ارزش‌های گم­شده»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی،  شماره 3: 160ـ137.
کریمی دستجردی، داود و همکاران (1389). «رتبه­بندی موانع پیاده­سازی تصمیمات راهبردی»، فصلنامه مطالعات راهبردی مدیریت، شماره 2: 83-55.
محمدپور، احمد و همکاران (1389). «روش‌های تحقیق ترکیبی به­عنوان سومین جنبش روش­شناختی: مبانی نظری و اصول علمی»، فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی، شماره 38: 100-77.
محمدی، مهدی؛ قاسم سلیمی و طاهره دری (1396). «تدوین و اعتباریابی الگوی بومی منزلت معلمان در نظام آموزش و پرورش ایران»، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 126: 67-35.
محمدی، نعیمه و حسن دانایی‌فرد (1398). «الگوی حکمرانی مشارکتی توسعۀ انرژی تجدیدپذیر در ایران: رویکرد نهادی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، شماره 30:  68-55.
معدنی، جواد و داود حسین­پور (1398). «تدوین الگوی مبارزه با پولشویی با استفاده از رویکرد خط­مشی­گذاری تعاملی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 3: 134-112.
میرزامصطفی، صدیقه (1398). «آموزش‌های پنهان مدرسه و تجارب زیستۀ دانش­آموزان (مطالعۀ موردی یکی از مدارس متوسطۀ فرزانگان تهران)، فصلنامه جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی،  شماره 14: 260 ـ233.
نوید ادهم، مهدی (1389). مبانی تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش. تهران: انتشارات نورالثقلین.
نوید ادهم، مهدی (1391). «الزامات مدیریتی تحول بنیادین در آموزش و پرورش». راهبرد فرهنگ، شماره 17 و 18: 75-49.
نیک‌نشان، شقایق و همکاران (1389). «تحلیلی بر رویکردهای روایی در پژوهش‌های کیفی»، روش شناسی علوم انسانی ، شماره 62: 160-141.
وفایی، الهام و سعید وکیلی (1399). گزارش تحلیلی بودجۀ آموزش و پرورش عمومی. مرکز پژوهشی توسعه و آینده­نگری سازمان برنامه و بودجه. 
هادی­نژاد، مصطفی و سجاد تمدن (1393). «شناسایی صفات شخصیتی مقاومت رفتاری در برابر تغییر»، دوفصلنامه مدیریت راهبردی، شماره 1: 193-176.
هاشمی، شهناز (1396). «بررسی نقش رسانه در نظام تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، فصلنامه رسانه، شماره 4: 33-17.
هدایتی، فرشته و هدایت­الله خوارزمی (1395). «آسیب‌شناسی اجرای سند تحول بر اساس مبانی مدیریت تحول سازمانی»، نشریه راهبرد توسعه، شماره 1: 132-119.
سازمان­ها
جهاد دانشگاهی (1398). پیمایش ملی خانواده، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد استان البرز.
شورای عالی آموزش و پرورش (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
شورای عالی آموزش و پرورش (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت عمومی جمهوری اسلامی ایران.
کمیسیون تعلیم و تربیت و کمیسیون اجرایی­سازی سند تحول (اردیبهشت 1398). آموزش و پرورش در مسیر تحول بنیادین، چالش‌ها، راهبردها و اقدامات، شورای عالی انقلاب فرهنگی.
 
Bryson, J. M. & Bromily, P. (1993). ‘Critical factors affecting the planning and implementation of major projects’. Strategic Management Journal,
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
منابع و مأخذ
آزاد، سمانه (1391). «مشکلات اجرای سند تحول بنیادین از زبان مدیران) موانعی که بر سر راه سند تحول سبز شده‌اند)»، رشد مدیریت مدرسه، شماره 6: 4-1.
اسلامیان، حسن و همکاران (1394). «نگاهی تحلیلی به چالش‌های اجرای سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش»، اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت اقتصاد و حسابداری دانشگاه پیام نور نکا.
اشتریان، کیومرث؛ سمانه کشوردوست و سمانه فراهانی (1394). «اجرای پژوهی در سیاستگذاری عمومی، موانع اجرای مطلوب برنامۀ چهارم توسعه در حوزۀ سلامت و فرهنگ»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، شماره 2:  28-17.
بطحائی، سیدمحمد (26/1/1397). «چه کسانی در برابر تغییر و تحولات آموزش و پرورش مقاومت می‌کنند؟»، مصاحبه با روزنامۀ ایران، شمارۀ 6755.
بل، لس و هوارد استونسون (1392). سیاستگذاری آموزشی، ترجمۀ محمود ابوالقاسمی و کوروش فتحی واجارگاه، تهران: انتشارات شورای عالی آموزش و پرورش.
پورعزت، علی‌اصغر و بهنام عبدی (1398). «مفهوم‌پردازی حکمرانی مسئولانه مبتنی بر فناوری اطلاعات در جهت نیل به الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 30: 213-193.
خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی (9/6/1397). بیانات در دیدار با مدیران آموزش و پرورش، قابل دسترسی در: WWW.Leader.ir
خوبرو، محمدتقی و روح‌الله ابراهیمی (1398). «عوامل کلیدی موفقیت در خط‌مشی‌گذاری بخش خدمات عمومی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 2: 23-20
دفتر طرح­های ملی (1395). ارزش­ها و نگرش­های ایرانیان (موج سوم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.  
ربوی، رجب ملکی؛ صادق آوارسین و جعفر ترک‌زاده (1395). «تحلیل رگرسیونی موانع اجرای مصوبات شوراهای آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی»، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 128: 101-85.
رستمی، محمدباقر و همکاران (1395). «ارائۀ الگوی پیاده­سازی نقشۀ جامع علمی کشور»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، شماره 20: 11-5.
روزنامۀ خراسان (پنج‌شنبه 22/12/96). «وزیر آموزش و پرورش: در عملیاتی کردن سند تحول ضعیف بوده­ایم.»
شیبانی، ملیحه و همکاران (1395). «مطالعۀ چالش‌های اجرای پزشک خانواده در نظام سلامت ایران»، مجله حکیم، شماره 65 : 18ـ31.
عباس‌پور، عباس و کیوان مرادی (1396). «تحلیل انتقادی سیاست آموزشی، بازخوانش ارزش‌های گم­شده»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی،  شماره 3: 160ـ137.
کریمی دستجردی، داود و همکاران (1389). «رتبه­بندی موانع پیاده­سازی تصمیمات راهبردی»، فصلنامه مطالعات راهبردی مدیریت، شماره 2: 83-55.
محمدپور، احمد و همکاران (1389). «روش‌های تحقیق ترکیبی به­عنوان سومین جنبش روش­شناختی: مبانی نظری و اصول علمی»، فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی، شماره 38: 100-77.
محمدی، مهدی؛ قاسم سلیمی و طاهره دری (1396). «تدوین و اعتباریابی الگوی بومی منزلت معلمان در نظام آموزش و پرورش ایران»، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 126: 67-35.
محمدی، نعیمه و حسن دانایی‌فرد (1398). «الگوی حکمرانی مشارکتی توسعۀ انرژی تجدیدپذیر در ایران: رویکرد نهادی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، شماره 30:  68-55.
معدنی، جواد و داود حسین­پور (1398). «تدوین الگوی مبارزه با پولشویی با استفاده از رویکرد خط­مشی­گذاری تعاملی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 3: 134-112.
میرزامصطفی، صدیقه (1398). «آموزش‌های پنهان مدرسه و تجارب زیستۀ دانش­آموزان (مطالعۀ موردی یکی از مدارس متوسطۀ فرزانگان تهران)، فصلنامه جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی،  شماره 14: 260 ـ233.
نوید ادهم، مهدی (1389). مبانی تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش. تهران: انتشارات نورالثقلین.
نوید ادهم، مهدی (1391). «الزامات مدیریتی تحول بنیادین در آموزش و پرورش». راهبرد فرهنگ، شماره 17 و 18: 75-49.
نیک‌نشان، شقایق و همکاران (1389). «تحلیلی بر رویکردهای روایی در پژوهش‌های کیفی»، روش شناسی علوم انسانی ، شماره 62: 160-141.
وفایی، الهام و سعید وکیلی (1399). گزارش تحلیلی بودجۀ آموزش و پرورش عمومی. مرکز پژوهشی توسعه و آینده­نگری سازمان برنامه و بودجه. 
هادی­نژاد، مصطفی و سجاد تمدن (1393). «شناسایی صفات شخصیتی مقاومت رفتاری در برابر تغییر»، دوفصلنامه مدیریت راهبردی، شماره 1: 193-176.
هاشمی، شهناز (1396). «بررسی نقش رسانه در نظام تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، فصلنامه رسانه، شماره 4: 33-17.
هدایتی، فرشته و هدایت­الله خوارزمی (1395). «آسیب‌شناسی اجرای سند تحول بر اساس مبانی مدیریت تحول سازمانی»، نشریه راهبرد توسعه، شماره 1: 132-119.
سازمان­ها
جهاد دانشگاهی (1398). پیمایش ملی خانواده، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد استان البرز.
شورای عالی آموزش و پرورش (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
شورای عالی آموزش و پرورش (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت عمومی جمهوری اسلامی ایران.
کمیسیون تعلیم و تربیت و کمیسیون اجرایی­سازی سند تحول (اردیبهشت 1398). آموزش و پرورش در مسیر تحول بنیادین، چالش‌ها، راهبردها و اقدامات، شورای عالی انقلاب فرهنگی.
 
Bryson, J. M. & Bromily, P. (1993). ‘Critical factors affecting the planning and implementation of major projects’. Strategic Management Journal,
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
منابع و مأخذ
آزاد، سمانه (1391). «مشکلات اجرای سند تحول بنیادین از زبان مدیران) موانعی که بر سر راه سند تحول سبز شده‌اند)»، رشد مدیریت مدرسه، شماره 6: 4-1.
اسلامیان، حسن و همکاران (1394). «نگاهی تحلیلی به چالش‌های اجرای سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش»، اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت اقتصاد و حسابداری دانشگاه پیام نور نکا.
اشتریان، کیومرث؛ سمانه کشوردوست و سمانه فراهانی (1394). «اجرای پژوهی در سیاستگذاری عمومی، موانع اجرای مطلوب برنامۀ چهارم توسعه در حوزۀ سلامت و فرهنگ»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، شماره 2:  28-17.
بطحائی، سیدمحمد (26/1/1397). «چه کسانی در برابر تغییر و تحولات آموزش و پرورش مقاومت می‌کنند؟»، مصاحبه با روزنامۀ ایران، شمارۀ 6755.
بل، لس و هوارد استونسون (1392). سیاستگذاری آموزشی، ترجمۀ محمود ابوالقاسمی و کوروش فتحی واجارگاه، تهران: انتشارات شورای عالی آموزش و پرورش.
پورعزت، علی‌اصغر و بهنام عبدی (1398). «مفهوم‌پردازی حکمرانی مسئولانه مبتنی بر فناوری اطلاعات در جهت نیل به الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 30: 213-193.
خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی (9/6/1397). بیانات در دیدار با مدیران آموزش و پرورش، قابل دسترسی در: WWW.Leader.ir
خوبرو، محمدتقی و روح‌الله ابراهیمی (1398). «عوامل کلیدی موفقیت در خط‌مشی‌گذاری بخش خدمات عمومی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 2: 23-20
دفتر طرح­های ملی (1395). ارزش­ها و نگرش­های ایرانیان (موج سوم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.  
ربوی، رجب ملکی؛ صادق آوارسین و جعفر ترک‌زاده (1395). «تحلیل رگرسیونی موانع اجرای مصوبات شوراهای آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی»، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 128: 101-85.
رستمی، محمدباقر و همکاران (1395). «ارائۀ الگوی پیاده­سازی نقشۀ جامع علمی کشور»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، شماره 20: 11-5.
روزنامۀ خراسان (پنج‌شنبه 22/12/96). «وزیر آموزش و پرورش: در عملیاتی کردن سند تحول ضعیف بوده­ایم.»
شیبانی، ملیحه و همکاران (1395). «مطالعۀ چالش‌های اجرای پزشک خانواده در نظام سلامت ایران»، مجله حکیم، شماره 65 : 18ـ31.
عباس‌پور، عباس و کیوان مرادی (1396). «تحلیل انتقادی سیاست آموزشی، بازخوانش ارزش‌های گم­شده»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی،  شماره 3: 160ـ137.
کریمی دستجردی، داود و همکاران (1389). «رتبه­بندی موانع پیاده­سازی تصمیمات راهبردی»، فصلنامه مطالعات راهبردی مدیریت، شماره 2: 83-55.
محمدپور، احمد و همکاران (1389). «روش‌های تحقیق ترکیبی به­عنوان سومین جنبش روش­شناختی: مبانی نظری و اصول علمی»، فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی، شماره 38: 100-77.
محمدی، مهدی؛ قاسم سلیمی و طاهره دری (1396). «تدوین و اعتباریابی الگوی بومی منزلت معلمان در نظام آموزش و پرورش ایران»، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 126: 67-35.
محمدی، نعیمه و حسن دانایی‌فرد (1398). «الگوی حکمرانی مشارکتی توسعۀ انرژی تجدیدپذیر در ایران: رویکرد نهادی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، شماره 30:  68-55.
معدنی، جواد و داود حسین­پور (1398). «تدوین الگوی مبارزه با پولشویی با استفاده از رویکرد خط­مشی­گذاری تعاملی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی،  شماره 3: 134-112.
میرزامصطفی، صدیقه (1398). «آموزش‌های پنهان مدرسه و تجارب زیستۀ دانش­آموزان (مطالعۀ موردی یکی از مدارس متوسطۀ فرزانگان تهران)، فصلنامه جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی،  شماره 14: 260 ـ233.
نوید ادهم، مهدی (1389). مبانی تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش. تهران: انتشارات نورالثقلین.
نوید ادهم، مهدی (1391). «الزامات مدیریتی تحول بنیادین در آموزش و پرورش». راهبرد فرهنگ، شماره 17 و 18: 75-49.
نیک‌نشان، شقایق و همکاران (1389). «تحلیلی بر رویکردهای روایی در پژوهش‌های کیفی»، روش شناسی علوم انسانی ، شماره 62: 160-141.
وفایی، الهام و سعید وکیلی (1399). گزارش تحلیلی بودجۀ آموزش و پرورش عمومی. مرکز پژوهشی توسعه و آینده­نگری سازمان برنامه و بودجه. 
هادی­نژاد، مصطفی و سجاد تمدن (1393). «شناسایی صفات شخصیتی مقاومت رفتاری در برابر تغییر»، دوفصلنامه مدیریت راهبردی، شماره 1: 193-176.
هاشمی، شهناز (1396). «بررسی نقش رسانه در نظام تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، فصلنامه رسانه، شماره 4: 33-17.
هدایتی، فرشته و هدایت­الله خوارزمی (1395). «آسیب‌شناسی اجرای سند تحول بر اساس مبانی مدیریت تحول سازمانی»، نشریه راهبرد توسعه، شماره 1: 132-119.
سازمان­ها
جهاد دانشگاهی (1398). پیمایش ملی خانواده، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد استان البرز.
شورای عالی آموزش و پرورش (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
شورای عالی آموزش و پرورش (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت عمومی جمهوری اسلامی ایران.
کمیسیون تعلیم و تربیت و کمیسیون اجرایی­سازی سند تحول (اردیبهشت 1398). آموزش و پرورش در مسیر تحول بنیادین، چالش‌ها، راهبردها و اقدامات، شورای عالی انقلاب فرهنگی.
Bryson, J. M. & Bromily, P. (1993). ‘Critical factors affecting the planning and implementation of major projects’. Strategic Management Journal, 14: 319–33.
Clarkson, M. B. E. (1995). ‘A stakeholder framework for analyzing and evaluating corporate social performance’. Academy of Management Review, 20: 65–91.
Donaldson, T., & Preston, L. E. (1995). ‘The stakeholder theory of the corporation: Concepts, evidence, and implications’. Academy of management Review, 20(1): 65-91.
Hermans, L. M. & Thissen, W. A. (2009). ‘Actor analysis methods and their use for public policy analysts’. European Journal of Operational Research,196(2): 808-818.
Thissen,W. A. H. (2005). Actor Analysis for Water Resources management. Eburon Pub.
Degget , B. (2014). Adderessing Current and Futurs Challenge in England Intrnational Center for leadership Education. 
Launch, C. (1995). Charting our Education Future . Department Of Education
Macbeath, J. (2012). Future of Teaching Profossion IMHE. Cambridge University  Press.
Sudha, P. (1986). National Policy Of Education .Ministry Of Education. (  https://www.slideshare.net/sudhapathak/national-policy-of-education-1986)
Sitography:
Stanford University (2010). American Education in 2030 Board of Trusted of Leland .( https://www.hoover.org/research/american-education-2030)
Department of Education and Skills Action Plan for Education (2017). ( https://www.education.ie/en/The-Department/Action-Plan-for-Education-2016-2019/)
Ministery of Human Resource Development (2016). National Policy on Education. ( https://planipolis.iiep.unesco.org/en/2016/national-policy-education-2016-report-committee-evolution-new-education-policy-6454)
The National Commission on Teaching and Americans Future (1996). Wath Matters Most: Teaching For American s Futurs. ( https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0895904800014001013)